Mensen met een migratieachtergrond
Wanneer iemand de Nederlandse taal minder goed spreekt en begrijpt, vallen signalen als taalproblemen minder op. Ook kunnen eerste symptomen van dementie minder goed worden opgemerkt doordat zij bij bepaalde activiteiten (zoals administratie) al afhankelijk van anderen waren, of omdat zij symptomen toeschrijven aan ‘normale’ veroudering. Ook winnen zij vaak geen informatie in. Alertheid op signalen is van belang, bijvoorbeeld bij onverklaarbare klachten, gedragsveranderingen (ook onrust of agitatie), ordeningsproblemen, therapie-ontrouw bij medicatiegebruik en toenemende relationele problemen.
Het Kennisdossier migranten met dementie geeft handvatten voor bestuurders en managers van zorg- en welzijnsorganisaties,
gemeenten, verzekeraars, zorgkantoren en netwerkcoördinatoren.
Aanbeveling 7
Het diagnostisch onderzoek bij een vermoeden van dementie omvat zowel ziekte- als zorgdiagnostiek en wordt integraal uitgevoerd, gericht op het lichamelijke, psychische, functionele en sociale domein.
‘Mensen met een migratieachtergrond’ per kennisdossier
Goed inspelen op de verschillen tussen mensen zoals hun culturele achtergrond, seksuele voorkeur of sociaaleconomische status is eigenlijk niets anders dan persoonsgerichte ondersteuning en zorg bieden. Toch blijkt in de praktijk dat daar vaak extra aandacht voor nodig is. Niet-westerse migranten hebben bijvoorbeeld 3 tot 4 keer zoveel kans op dementie. Hoe signaleer je dat en hoe maak je dat bespreekbaar?
- De tool SignaLeren van Alzheimer Nederland kan helpen in het gesprek met migranten en hun mantelzorgers over een niet-pluisgevoel. Je kunt de tool gebruiken in de talen Turks, Arabisch, Berber en Nederlands (geluid aanzetten).
- Meer tips, tools en praktijkverhalen vind je in het dossier Omgaan met verschillen en diversiteit op dementiezorgvoorelkaar.nl.
- Bekijk ook eens het artikel ‘Dementie bij migranten: huisarts Yvonne Hogewoning geeft tips’. Hogewoning vertelt daarin onder andere hoe zij dementie bij migranten herkent.
- Kaveh Bouteh, trainer/adviseur bij Pharos vertelt in 5 korte video’s over cultuursensitief communiceren.
- Bekijk het Zakkaartje (A6) ‘Signaleren niet pluisgevoel’ (pdf) van het Transmuraal Netwerk Midden-Holland.
- Het Overzicht met drempels en tips van het Transmuraal Netwerk Midden-Holland is ontwikkeld om dementie tijdig te signaleren.
- Bekijk de infosheet Vraaggericht werken met oudere migranten met dementie en hun mantelzorgers.
- Werk je in een (huisartsen)praktijk? Dan kun je wachtkameranimaties over dementie inzetten. Dit zijn filmpjes over dementie met toelichtende teksten in het Nederlands, Marokkaans Arabisch, Turks en Engels.
- Luister ook eens de Podcast Saziye is vergeetachtig. Hoe kun jij haar helpen?
- De gesprekslijst ‘Zorgen doe je samen’ bevat vragen om in gesprek te gaan met mantelzorgers van oudere migranten met dementie. Bekijk ook eens de checklist mantelzorgoverbelasting bij migranten.
Meer lezen
- Het Transmuraal Netwerk Midden-Holland ontwikkelde scholing op het gebied van dementie, voor drie specifieke doelgroepen: vrijwilligers, mantelzorgers en de Marokkaanse gemeenschap.
- Op de pagina ‘Casussen uit achterstandswijken’ van Pharos vind je casussen met tips en materialen voor huisartsen. Onder andere de casus Zakia: hoe om te gaan met therapietrouw en te communiceren met een patiënt die de Nederlandse taal slecht spreekt.
Bij mensen met een migratieachtergrond en hun naasten kost het vaak extra tijd om een vertrouwensband op te bouwen. Dit door mogelijke taalbarrières of culturele verschillen die van invloed op de diagnose kunnen zijn. Daarnaast is het bekend dat er vaak onderdiagnose voorkomt bij mensen met een migratieachterond. Dit betekent dat de diagnose laat wordt gesteld en de persoon met dementie zich in een gevorderd stadium bevindt.
Hulpmiddelen
- Op deze website vind je veel handige hulpmiddelen voor voorlichting en diagnose. Daarnaast vind je meer achtergrondinformatie, zoals prevalentie-cijfers.
- Maak bijvoorbeeld gebruik van de Cross-Cultural Dementia Screening tool (CCD) bij een oudere met een migratie-achtergrond.
- Lees meer over mensen met een migratieachtergrond en dementie en bekijk handige tools: www.zorgvoorbeter.nl
- Gebruik deze informatie in andere talen om voorlichting te geven over de diagnose: www.alzheimer-nederland.nl.
- In veel culturen is dementie nog een taboe. Lees het verhaal ‘Stigma op dementie zit vroegtijdige diagnose in de weg’. Deze wachtkamervideo’s in 4 talen geven mensen met een migratieachtergrond informatie over dementie en waar ze terechtkunnen voor meer hulp.
Mensen met een migratieachtergrond hebben hun eigen behoeftes als het gaat om passende dagbesteding. Om hen te kunnen bereiken, is het belangrijk om hier rekening mee te houden. Zo kan de naam Alzheimer Café Turkse of Marokkaanse mensen afschrikken vanwege religieuze overtuigingen. Ook kunnen er verschillen zijn met andere groepen als het gaat om de visie op lengte van het leven ten opzichte van kwaliteit. Onder ‘werk en activiteit’ en ‘zingeving’ gaan we hierop in en noemen we tips en hulpmiddelen.
Werk en activiteit
- Alzheimer Theehuizen zijn ontmoetingsplekken voor Turken en Marokkanen die te maken hebben met dementie. De voertaal is Turks of Marokkaans-Arabisch. In een Alzheimer Theehuis ontmoeten betrokkenen elkaar in informele sfeer waar ze hun ervaringen kunnen delen. Theehuisbijeenkomsten vinden één keer per maand in de avond plaats.
- Laat je ook eens inspireren door Dordrecht dat sinds 2015 een ontmoetingscentrum heeft waar Turkse mensen met een lichte vorm van dementie en hun mantelzorgers terecht kunnen. Of het Dagcentrum Kraaipan in Amsterdam dat onder andere Marokkaanse en Turkse ontmoetingsgroepen organiseert voor 55-plussers met beginnende dementie en geheugenproblemen.
Zingeving
Onder migranten kunnen mensen uit culturele religieuze overwegingen meer waarde hechten aan lengte van leven dan aan kwaliteit van leven. Extra aandacht hiervoor in gesprekken helpt. Voor het bespreken van palliatieve zorg met mensen met een migratieachtergrond heeft Pharos een aantal video’s opgenomen.
Algemene informatie
- Met de gesprekslijst ‘Zorgen doe je samen’ van Pharos kom je meer te weten over het leven en de (culturele) achtergrond van je cliënt met dementie en leer je de mantelzorger beter kennen.
- In het rapport ‘Diversiteit bij informele hulp aan dementie’ van het Kennisplatform Inspiratie & Samenleving wordt aandacht besteed aan cultuurspecifieke aspecten van informele hulp aan mensen die thuis wonen met dementie.
Organiseren zorg algemeen
- Op de pagina ‘Culturele verschillen bij dementie’ van Zorg voor Beter vind je informatie, hulpmiddelen tips.
- Met deze wachtkamervideo’s in vier verschillende talen kun je mensen met een migratieachtergrond en hun naasten kennis laten maken met dementie en de gevolgen hiervan.
- De Pharos-training ‘Zorgen doe je samen’ helpt je met een goede communicatie en samenwerking met mensen met een migratieachtergrond en hun mantelzorgers. Bekijk ook eens de gratis gesprekslijst ‘Zorgen doe je samen’ .
- De factsheet ‘Informele hulp bij dementie’ van het Kennisplatform Integratie &Samenleving geeft informatie over mantelzorgers en vrijwillige inzet bij mensen met een migratieachtergrond.
- Ben je benieuwd naar hoe cultuursensitief jouw organisatie is? Doe dan de test van Onderhuids. De test laat zien welke woorden je het makkelijkst koppelt aan mensen met een bepaalde huidskleur of afkomst. Dit biedt een mooie basis om met elkaar het gesprek aan te gaan over mogelijke vooroordelen.
Persoonsgerichte zorg
- Migrantenouderen met dementie stellen niet altijd (de juiste) zorgvraag. Daarom is het belangrijk dat je een zorgvraag ook bij deze groep leert te herkennen. De infosheet ‘Vraaggericht werken met oudere migranten met dementie en hun mantelzorgers’ van Pharos vertelt hoe je dit kunt doen.
Palliatieve zorg
Op deze website van Pharos vind je inspiratie over hoe je in gesprek kunt gaan over de laatste fase met mensen met een migratieachtergrond.
Verpleeghuiszorg
- Het artikel ‘Cultuursensitieve zorg: Iedereen wil gehoord worden’ van Waardigheid en trots gaat over cultuursensitieve zorg in het verpleeghuis.
Bij sommige migranten is het in de nazorg belangrijk om uitleg te geven over wat rouw met mensen doet, omdat bij hen kennis hierover ontbreekt.
- Op de pagina Creapolis van Pharos vind je video’s over het gesprek in de laatste levensfase, met specifieke aandachtspunten voor Antilliaanse, Chinese, Turkse en Marokkaanse migranten.
- Bekijk de infosheet ‘Palliatieve zorg – informatie en voorlichtingsmaterialen van diverse organisaties’ van Pharos. Hierop vind je verschillende hulpmiddelen over het gesprek over het levenseinde.
‘Mijn leven in kleur‘ is een praktisch hulpmiddel om levensverhalen van oudere migranten van over de hele wereld te beluisteren of op te tekenen. Het biedt inzicht in wat voor hen van belang is. En dat helpt weer bij proactieve zorgplanning. De handleiding reikt 5 stappen en 10 vuistregels aan om de gesprekken met ouderen inhoud te geven.
- Pharos ontwikkelde een gesprekslijst om in gesprek te gaan met mantelzorgers van oudere migranten met dementie: Zorgen doe je Samen. De gesprekslijst is gemaakt aan de hand van het Culturele Interview en aangepast voor de ouderenzorg. De vragen zijn getest en geschikt voor mensen met moeite met lezen en schrijven. De lijst is gemaakt voor verzorgenden en verpleegkundigen, maar ook POH’ers en casemanagers kunnen hem meenemen in hun consult.
- In het document ‘Maak het zorgleefplan kleurrijker’ van ActiZ vind je een opsomming van voorbeeldvragen die belangrijk zijn bij mensen met een migratieachtergrond.
- Visioplan is een app die ook ingezet kan worden bij migranten die de Nederlandse taal minder goed beheersen. Hiermee maak je een zorgleefplan met beelden in plaats van tekst.
- Bij Dunya Zorg en Welzijn kan je een Casemanager Dementie aanvragen die ervaren is in het organiseren van zorg en ondersteuning bij ouderen met een migratieachtergrond. Daarnaast bieden zij ook voorlichting over dementie in verschillende talen aan.
- Op de pagina ‘Stel je vraag aan een casemanager’ van Alzheimer Nederland kun je onder andere je vraag stellen aan Bahar Balci-Onal. Bahar is casemanager dementie in de regio Haaglanden en zet zich met name in voor mensen met dementie met een migratieachtergrond.
- Het netwerk ‘Cultuursensitieve zorg en dementie’ is opgericht om bij te dragen aan het ontwikkelen van cultuursensitieve zorg bij zorg- en welzijnsorganisaties en gemeenten.
- De training ‘Sleutelpersonen dementie bij migranten’ kan gemeenten helpen bij het beter bereiken van mensen met dementie en een migratieachtergrond en hun familie. Sleutelpersonen kunnen een belangrijke spil in samenwerken zijn. Ze kunnen voorlichting geven, bruggen vormen, bemiddelen en verkenningen uitvoeren voor de gemeente.
- In deze notitie van het Netwerk Oudere Migranten Brabant staat hoe er tussen gemeenten en zorg- en welzijnsinstellingen samengewerkt kan worden aan cultuursensitieve dementiezorg.