Mensen met een verstandelijke beperking

Mensen met een verstandelijke beperking worden steeds ouder. Daardoor wordt de kans dat zij gaan dementeren steeds groter. Het is bij mensen met een verstandelijke beperking lastig om dementie te herkennen, omdat ze soms bepaalde vaardigheden, zoals lezen en rekenen, nooit hebben gehad. Het is daarom belangrijk om ook gegevens te hebben over hun functioneren tijdens hun volwassen leven, voordat er sprake was van dementie. Verder is het belangrijk om goed te weten hoe je met mensen met een verstandelijke beperking en dementie omgaat.

• Het Dementiespel ‘Weten, vergeten en begeleiden’ op Kennisplein Gehandicaptensector helpt je om op een leuke en laagdrempelige manier om te gaan met cliënten met een verstandelijke beperking en dementie.
• De Brochure dementie bij mensen met een verstandelijke handicap (pdf) van het Kennisplein Gehandicaptensector geeft informatie aan verwanten en professionele ondersteuners.

Meer lezen

• Op het Kennisplein Gehandicaptensector vind je een overzicht van boeken die gaan over het hebben van dementie en een verstandelijke handicap.

Het stellen van de diagnose dementie bij mensen met een verstandelijke beperking is niet eenvoudig en vraagt daarom om extra waakzaamheid. Het gaat immers om mensen die functioneren op beperkt verstandelijk niveau. Bij mensen met een verstandelijke beperking komt dementie bovendien vaker voor.

Hulpmiddelen

• In het programma (h)erken jij dementie?! is gewerkt aan kennis over vroege diagnose van dementie bij mensen met een verstandelijke beperking. Via deze link vind je de vernieuwde handreiking, praktische tools, onderzoeksresultaten, campagnematerialen en interviews met naasten.
• De brochure ‘Dementie bij mensen met een verstandelijke handicap’ van het Kennisplein Gehandicaptensector is bedoeld voor verwanten en professionele ondersteuners.
• Lees het artikel ‘Verandering in gedrag indicatie dementie bij mensen met downsyndroom’.
• Lees meer over dementie bij mensen met downsyndroom op dementie.nl, de VGN-website, of op Alzheimer Nederland.

Ook voor mensen die dementie en een verstandelijke beperking hebben is passende dagbesteding belangrijk. Daarnaast bestaan er specifieke hulpmiddelen om aandacht te hebben voor hun psychische gezondheid. Onbegrepen gedrag komt tot slot bij deze groep vaak voor en vraagt om extra alertheid. Bekijk voor deze aandachtsgebieden onderstaande tips en hulpmiddelen.

Werk en activiteit

In de Dementiewaaier staan tips voor de begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking en dementie. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan dagbesteding, activiteiten en hobby’s.

Psychische gezondheid

• Reminiscentie is het bewust ophalen van herinneringen waardoor oudere cliënten met een beperking meer tevredenheid ervaren over hun leven. Op de pagina ‘Reminiscentie’ van het Kennisplein Gehandicaptensector lees je er meer over.
• Met de methode ‘Schatkist vol leven‘ achterhaal je aan de hand van tastbare herinneringen welke behoeftes de ouder wordende cliënt heeft.
• Bij mensen met een verstandelijke beperking en dementie komt onbegrepen gedrag vaak voor. Belangrijk is om niet te snel te grijpen naar vrijheidsbeperkende maatregelen en eerst voldoende naar andere alternatieven te kijken. Dit is verplicht volgens de Wet zorg en dwang (Wzd) die per 1 januari 2020 van kracht is. Het Stappenplan Zorg en Dwang is daarbij een belangrijk hulpmiddel.

Algemene informatie

• Lees de brochure ‘Dementie bij mensen met een verstandelijke handicap’.
• In de gehandicaptensector worden steeds meer uitluistersystemen toegepast om bewoners ’s nachts op afstand in de gaten te houden. Lees meer in het artikel ‘Zorg op afstand in de gehandicaptenzorg: risico’s en alternatieven’.
• Een Dementietafel is een plek waar je kunt praten over mensen met een verstandelijke beperking die ouder worden en dementeren. Op de pagina ‘Dementietafels over dementie en verstandelijke beperking’ van het Kennisplein Gehandicaptensector vind je meer informatie.
• Met de zelfbeoordelingslijst ‘Ondersteuning aan dementerende mensen met een verstandelijke beperking’ zie je of je als zorgorganisatie voldoet aan de randvoorwaarden voor goede steun aan dementerende mensen met een verstandelijke beperking. De lijst is bedoeld voor zorgverleners en managers/bestuurders.

Organiseren zorg algemeen

• In de leidraad Oud & Gelukkig van Gewoon Bijzonder vind je verschillende materialen om de zorg aan mensen met een beperking en dementie vorm te geven.
• De Kennisbundel ‘Ouderen met een verstandelijke beperking’ heeft als doel om de kennis van professionals te vergroten over deze groep. Het materiaal kan gebruikt worden voor bij- en nascholing van professionals.

Onvrijwillige zorg

Op de pagina ‘Stappenplan Zorg en Dwang’ van het Kennisplein Gehandicaptensector vind je alle stappen die je moet doorlopen voordat je onvrijwillige zorg gaat toepassen bij mensen met een beperking.

Palliatieve zorg

• Op de pagina ‘Palliatieve zorg’ van het Kennisplein Gehandicaptensector vind je verschillende tools voor palliatieve zorg bij mensen met een beperking.
• De checklist Palliatieve Zorg helpt bij het herkennen van mensen met een beperking die mogelijk palliatieve zorg nodig hebben.

• Op de pagina ‘Hulpmiddelen besluitvorming palliatieve zorg’ vind je verschillende hulpmiddelen voor de besluitvorming in de laatste levensfase van mensen met een verstandelijke beperking.
• Het boek ‘Verstandelijke beperking & levenseinde’ gaat over hoe je het rouwproces begeleidt bij mensen met een verstandelijke beperking en hoe je de stervensfase inricht.
• Op wat voor manieren kan iemand met een beperking omgaan met het naderende levenseinde? De theatergroep Eenhoorn maakte 5 korte filmpjes over verschillende ‘sterfstijlen’.
• Bekijk de handreiking ‘Omgaan met vragen om levensbeëindiging bij wilsonbekwame mensen met een verstandelijke beperking’. De handreiking is opgesteld door de Adviesgroep Ethiek van de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Verstandelijk Gehandicapten (NVAVG).

• De pagina ‘Advance Care Planning’ van Koraal biedt informatie en hulpmiddelen over proactieve zorgplanning bij mensen met een beperking. Je vindt er onder andere een gespreksformat, een brochure Advance Care Planning en een informatiepakket over de training Advance Care Planning voor professionals.
• De Coalitie van Betekenis tot het einde heeft een handreiking ‘Wat wil ik ?’ gemaakt om in gesprek te kunnen met iemand met een beperking wiens einde nabij is.

• Met de app Visioplan maak je een zorgleefplan met beelden in plaats van tekst. Dit kan bijvoorbeeld geschikt zijn voor mensen met multiproblematiek, laaggeletterden of mensen met een korte spanningsboog.
• Benieuwd naar waar een zorgleefplan voor de gehandicaptenzorg aan moet voldoen? Bekijk dan de Toolkit ouderen van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN).
• Het Raamwerk Individueel Zorgplan van het Coördinatie Platform Zorgstandaarden voor chronisch zieken (CPZ) is een modelzorgplan. Het richt zich op een individuele patiënt met één of meerdere complexe gezondheidsproblemen, waarbij een keten van zorgverleners is betrokken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan ouderen met een verstandelijke beperking die lijden aan één of meer chronische ziekten.

• Het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) richt zich onder andere op de expertise die nodig is voor mensen met een beperking. CCE adviseert teams bij de implementatie van hun adviezen. De inzet van een casemanager behoort tot een van de mogelijkheden.

• Kennisuitwisseling tussen professionals is belangrijk om te zorgen voor meer over dementie bij mensen met een verstandelijke beperking. Op de pagina ‘Netwerk van professionals rondom (H)erken jij dementie?’ van het Kennisplein Gehandicaptensector vind je informatie over wat dit netwerk hierin kan betekenen.
• Goede samenwerking kan leiden tot een geïntegreerd zorg- en ondersteuningsaanbod. Op de pagina ‘Samenwerking Zorg & Welzijn voor ouderen’ van Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) vind je verschillende voorbeelden van samenwerking.