Naar hoofdinhoud Naar footer

Mensen met een verstandelijke beperking

Laatst bijgewerkt op: 29-03-2024

Op deze pagina vind je per thema relevante informatie en handige tips om met dit thema aan de slag te gaan. Bij mensen met een verstandelijke beperking zijn verschijnselen van dementie lastig te herkennen, omdat zij bepaalde vaardigheden nooit hebben gehad, of altijd al ondersteuning hebben gekregen. Het is daarom belangrijk te weten welke vaardigheden iemand met een verstandelijke beperking voorheen wél had.

Mensen met een verstandelijke beperking worden steeds ouder. Daardoor wordt de kans dat zij gaan dementeren steeds groter. Het is bij mensen met een verstandelijke beperking lastig om dementie te herkennen, omdat ze soms bepaalde vaardigheden, zoals lezen en rekenen, nooit hebben gehad. Het is daarom belangrijk om ook gegevens te hebben over hun functioneren tijdens hun volwassen leven, voordat er sprake was van dementie. Verder is het belangrijk om goed te weten hoe je met mensen met een verstandelijke beperking en dementie omgaat.

Meer lezen

Het stellen van de diagnose dementie bij mensen met een verstandelijke beperking is niet eenvoudig en vraagt daarom om extra waakzaamheid. Het gaat immers om mensen die functioneren op beperkt verstandelijk niveau. Bij mensen met een verstandelijke beperking komt dementie bovendien vaker voor.

Hulpmiddelen

Ook voor mensen die dementie en een verstandelijke beperking hebben is passende dagbesteding belangrijk. Daarnaast bestaan er specifieke hulpmiddelen om aandacht te hebben voor hun psychische gezondheid. Onbegrepen gedrag komt tot slot bij deze groep vaak voor en vraagt om extra alertheid. Bekijk voor deze aandachtsgebieden onderstaande tips en hulpmiddelen.

Werk en activiteit

In de Dementiewaaier staan tips voor de begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking en dementie. Hierbij wordt ook aandacht besteed aan dagbesteding, activiteiten en hobby’s.

Psychische gezondheid

  • Reminiscentie is het bewust ophalen van herinneringen waardoor oudere cliënten met een beperking meer tevredenheid ervaren over hun leven. Op de pagina ‘Reminiscentie’ van het Kennisplein Gehandicaptensector lees je er meer over.
  • Met de methode ‘Schatkist vol leven‘ achterhaal je aan de hand van tastbare herinneringen welke behoeftes de ouder wordende cliënt heeft.
  • Bij mensen met een verstandelijke beperking en dementie komt onbegrepen gedrag vaak voor. Belangrijk is om niet te snel te grijpen naar vrijheidsbeperkende maatregelen en eerst voldoende naar andere alternatieven te kijken. Dit is verplicht volgens de Wet zorg en dwang (Wzd) die per 1 januari 2020 van kracht is. Het Stappenplan Zorg en Dwang is daarbij een belangrijk hulpmiddel.

Algemene informatie

Organiseren zorg algemeen

  • In de leidraad Oud & Gelukkig van Gewoon Bijzonder vind je verschillende materialen om de zorg aan mensen met een beperking en dementie vorm te geven.
  • De Kennisbundel ‘Ouderen met een verstandelijke beperking’ heeft als doel om de kennis van professionals te vergroten over deze groep. Het materiaal kan gebruikt worden voor bij- en nascholing van professionals.

Onvrijwillige zorg

Op de pagina ‘Stappenplan Zorg en Dwang’ van het Kennisplein Gehandicaptensector vind je alle stappen die je moet doorlopen voordat je onvrijwillige zorg gaat toepassen bij mensen met een beperking.

Palliatieve zorg

  • Op de pagina ‘Palliatieve zorg’ van het Kennisplein Gehandicaptensector vind je verschillende tools voor palliatieve zorg bij mensen met een beperking.
  • De checklist Palliatieve Zorg helpt bij het herkennen van mensen met een beperking die mogelijk palliatieve zorg nodig hebben.
  • De pagina ‘Advance Care Planning’ van Koraal biedt informatie en hulpmiddelen over proactieve zorgplanning bij mensen met een beperking. Je vindt er onder andere een gespreksformat, een brochure Advance Care Planning en een informatiepakket over de training Advance Care Planning voor professionals.
  • De Coalitie van Betekenis tot het einde heeft een handreiking ‘Wat wil ik ?’ gemaakt om in gesprek te kunnen met iemand met een beperking wiens einde nabij is.
  • Met de app Visioplan maak je een zorgleefplan met beelden in plaats van tekst. Dit kan bijvoorbeeld geschikt zijn voor mensen met multiproblematiek, laaggeletterden of mensen met een korte spanningsboog.
  • Benieuwd naar waar een zorgleefplan voor de gehandicaptenzorg aan moet voldoen? Bekijk dan de Toolkit ouderen van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN).
  • Het Raamwerk Individueel Zorgplan van het Coördinatie Platform Zorgstandaarden voor chronisch zieken (CPZ) is een modelzorgplan. Het richt zich op een individuele patiënt met één of meerdere complexe gezondheidsproblemen, waarbij een keten van zorgverleners is betrokken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan ouderen met een verstandelijke beperking die lijden aan één of meer chronische ziekten.
  • Het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) richt zich onder andere op de expertise die nodig is voor mensen met een beperking. CCE adviseert teams bij de implementatie van hun adviezen. De inzet van een casemanager behoort tot een van de mogelijkheden.
  • Kennisuitwisseling tussen professionals is belangrijk om te zorgen voor meer over dementie bij mensen met een verstandelijke beperking. Op de pagina ‘Netwerk van professionals rondom (H)erken jij dementie?’ van het Kennisplein Gehandicaptensector vind je informatie over wat dit netwerk hierin kan betekenen.
  • Goede samenwerking kan leiden tot een geïntegreerd zorg- en ondersteuningsaanbod. Op de pagina ‘Samenwerking Zorg & Welzijn voor ouderen’ van Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) vind je verschillende voorbeelden van samenwerking.