Casemanagement dementie onderwerp van discussie. Hoezo?

Gepubliceerd op: 13-09-2023

Tijdens een weekend weg met mijn zeilboot, dwalen mijn gedachten af naar mijn werk. Ook hier sta ik – gelukkig niet alleen – aan het roer om ervoor te zorgen dat de implementatie van de zorgstandaard dementie in Nederland goed van de grond komt. Of beter gezegd: dat de aanbevelingen uit de zorgstandaard uitgevoerd worden. Zodat we mensen met dementie en hun naasten goede ondersteuning kunnen bieden.

Blog: Marieke van Werkhoven, landelijk coördinator van de Implementatie Zorgstandaard Dementie

We hebben immers die prachtige, domeinoverstijgende zorgstandaard die we met ruim twintig partijen in 2020 hebben ondertekend. Uniek in z’n soort, want: geschreven vanuit het perspectief van de persoon met dementie. Een standaard die zich niets aantrekt van domeinen en schotten in wet- en regelgeving, maar de nadruk legt op kwaliteit van leven en breder kijkt dan alleen ‘zorg’. Een mooier voorbeeld van hoe je ‘passende’ zorg in de praktijk wilt brengen is er volgens mij bijna niet.

Mooie dingen

Op veel plekken in de regio’s zie ik dat er mooie dingen gebeuren voor mensen met dementie die goed aansluiten bij wat we in de zorgstandaard hebben afgesproken. Succes is vooral verzekerd als de verschillende partijen in een regio elkaar goed weten te vinden en vanuit vertrouwen in elkaar aan de slag gaan. Wel valt er nog veel te verbeteren in die samenwerking, zeker tussen de verschillende domeinen. Dit is geen verrassing; alle andere akkoorden in de zorg zoals IZA, WOZO en GALA zijn immers gericht op die regionale samenwerking.

We richten ons ook niet meer alleen op ‘zorg’. We beginnen in te zien dat gezondheidsverschillen, schulden, huisvesting, eenzaamheid, leefstijl (om maar eens een paar zaken te noemen) samenhangen met hoe ‘gezond’ iemand zicht voelt. Begrippen als positieve gezondheid, reablement, sociale benadering en passende zorg vormen de taal waarmee we proberen een antwoord te vinden op hoe we de uitdagingen van onder andere een krimpend arbeidspotentieel in combinatie met een groeiende groep ouderen het hoofd kunnen bieden.

Casemanager dementie als belangrijke schakel

Toch bekruipt me bij al die mooie plannen en ontwikkelingen het gevoel dat we nog steeds te weinig oog hebben voor de mens met dementie. Leven met dementie lijkt me knap verwarrend, zeker in deze tijd. Je ziekte maakt al dat je steeds minder grip hebt op de werkelijkheid en zie dan maar eens de weg te vinden naar de ondersteuning die je zo hard nodig hebt.

De casemanager vervult hierbij een belangrijke rol. Niet voor niets gaven we die casemanager daarom een prominente plek binnen de zorgstandaard. Hij (of zij) zorgt ervoor dat mensen met dementie langer thuis kunnen blijven wonen en zo lang mogelijk kunnen blijven deelnemen aan het leven in de eigen buurt en netwerk. En biedt ondersteuning als het netwerk het niet meer alleen kan of als uiteindelijk de stap moet worden gezet naar (professionele) zorg.

De casemanager is een onmisbare schakel voor veel mensen met dementie. Hij helpt hen én hun mantelzorgers te leven – te leren omgaan met de ziekte-, organiseert zorg en ondersteuning en helpt om vooruit te kijken naar wat gaat komen. Dit doet diezelfde casemanager in samenwerking met alle anderen die betrokken zijn bij die persoon met dementie, zowel professioneel als vrijwillig. Ik heb dat zelf aan den lijve ondervonden tijdens het ziekteproces van mijn moeder. Ik zag ook hoe het mijn vader veel steun bood.

Behoorlijk complex

Juist dit casemanagement is nog steeds onderwerp van discussie tussen alle organiserende (en belangen-)partijen. Niemand betwijfelt het nut en de noodzaak van de casemanager dementie, maar we hebben de organisatie ervan behoorlijk ingewikkeld gemaakt. Mede door de huidige arbeidsmarktkrapte schieten we in de angst dat het casemanagement zoals we het destijds bedacht hebben misschien wel niet meer haalbaar is. En misschien is dat ook zo.

De verschillende belangen, angst voor de haalbaarheid en de complexiteit van ons zorgstelsel maakt dat we de knelpunten bij de uitvoering van het casemanagement (zoals financiering, taken en verantwoordelijkheden, indicering, wijze van organiseren) niet opgelost krijgen. En dat terwijl we tegelijkertijd wéten dat een casemanager dementie voor de BV Nederland serieus kosten bespaart. Omdat mensen met dementie met ondersteuning van diezelfde casemanager langer thuis kunnen blijven wonen en mantelzorgers het langer vol houden (en zelf dan ook minder ‘gezondheids’ klachten hebben).

Het kan wél

Soms begrijp ik niet (en wil ik het eigenlijk ook niet begrijpen) waarom we iets dat zo succesvol, effectief en kostenbesparend is met een super hoge klantwaardering, niet goed georganiseerd krijgen in het hele land. Terwijl het wel kan! Meerdere goede voorbeelden in het land laten dit zien.

Ik hoop oprecht dat alle aandacht die er op dit moment is voor het casemanagement – vanuit de nationale dementierapporteur Tamara van Ark, vanuit Bisnez, vanuit de Tweede Kamer, vanuit de Nationale dementiestrategie en vanuit mijn eigen programma – ervoor gaat zorgen dat we spijkers met koppen gaan slaan en de ervaren knelpunten laten verdwijnen.

Schouders er onder allemaal en de wind opzoeken om vooruit te gaan! Ik stuur nog even verder…