Wet zorg en Dwang
De Wzd regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van onder andere mensen met dementie. Op deze manier probeert de wet een cultuuromslag te maken naar meer persoonsgerichte zorg. Het uitgangspunt van de Wzd is dat onvrijwillige zorg niet mag worden verleend door professionals binnen zorg en welzijn, tenzij dit noodzakelijk is om ‘ernstig nadeel te voorkomen’. Bij ernstig nadeel kun je denken aan ernstig lichamelijk letsel, levensgevaar of bedreiging van de veiligheid van de cliënt of iemand anders. De Wzd biedt richtlijnen en protocollen waar professionals onvrijwillige zorg aan kunnen toetsen.

Bespreekbaar maken
Het is belangrijk om onvrijwillige bespreekbaar te maken met de persoon met dementie en zijn mantelzorger. Heb hierbij aandacht voor behoeften en risico’s. Naasten kunnen verder goed helpen bij het verklaren van onbegrepen gedrag. Wanneer je goed inzicht hierin hebt, is het makkelijker om passende alternatieven te vinden. Vergeet niet om de gemaakte afspraken ook vast te leggen in het zorgleefplan.

Herkennen van onvrijwillige zorg
Niet elke persoon met dementie kan zeggen of hij iets wel of niet wil. Daarom is het belangrijk dat je doorhebt wanneer iemand zich verzet tegen een maatregel. Ook al lijken de maatregelen die je neemt klein of onschuldig. Elk mens reageert daarbij op zijn eigen manier op situaties die hij niet prettig vindt. Dat is afhankelijk van zijn persoonlijkheid, culturele achtergrond, levensgeschiedenis en lichamelijke of psychologische gesteldheid.

Stem met elkaar af
Het is belangrijk om met het gehele zorgnetwerk, zowel professioneel als informeel, goed af te stemmen welke regels er worden gehanteerd bij het verlenen van onvrijwillige zorg. Hiervoor moeten er soms innovatieve manieren worden bedacht om bij het verlenen van zorg en ondersteuning zo weinig mogelijk de vrijheid van de cliënt of naaste te beperken. Zorgmanagers, professionals en informele zorgverleners moeten allemaal de ‘nieuwe’ manier van zorgen kennen, kunnen en willen implementeren.

Hulpmiddelen

• Wil je inspiratie voor alternatieven voor onvrijwillige zorg? Bekijk dan het hulp- en inspiratiemiddel ‘Ruim 85 alternatieven voor meer vrijheid van de zorg’ van Vilans.
• Als het niet lukt om een vrijwillig alternatief te vinden, moet je als zorgorganisatie een stappenplan doorlopen. Hierbij wordt de situatie goed geanalyseerd, worden de alternatieven in een multidisciplinair team bekeken en (externe) deskundigheid ingeschakeld om mee te denken. Bekijk de informatieflyer ‘Wet zorg en dwang Stappenplan’ van Vilans.
• Op de pagina ‘Wet zorg en dwang’  van Zorg voor Beter vind je informatie en een overzicht van hulpmiddelen en tools.
• Voor thuiszorgmedewerkers is er de gratis E-learning ‘Dilemma’s vrijheidsbeperking thuiszorg’. De E-learning gaat over vrijheidsbeperking en veiligheid in 3 veel voorkomende situaties.

Meer lezen

• Meer weten over de Wzd? Bekijk dan de website ‘Dwang in de zorg’.
• Het Wegingskader (WK) van de Tilburg University en Tranzo is een E-tool om de bewustwording van zorgverleners voor het cliëntperspectief op onvrijwillige zorg te vergroten.